Gdy krew zachoruje

Choroby krwi mogą stanowić samodzielną chorobę, często sygnalizują jednak inne zaburzenia. Nigdy nie należy lekceważyć objawów.

Krew zaopatruje w tlen i substancje odżywcze wszystkie tkanki ludzkiego ciała. 50 – 55 procent stanowi osocze krwi, które zawiera około 90 procent wody, a pozostałe składniki to różne substancje: glukoza, hormony, enzymy, substancje mineralne, substancje odpadowe i bardzo heterogenna grupa białek: albuminy, fibrynogen (ważny w procesie krzepnięcia krwi), alfa i betaglobuliny, które transportują tłuszcze – na przykład cholesterol czy gamma-globuliny, które pomagają w przypadku chorób zapalnych. Pozostałe 45 – 50 procent krwi tworzą wyspecjalizowane komórki:

• czerwone krwinki – erytrocyty – żyją około 3 miesięcy, przenoszą tlen
• białe krwinki – leukocyty żyją bardzo krótko – 76 godzin, są częścią systemu immunologicznego,
• płytki krwi – trombocyty w cyrkulacji żyją tylko 4 – 7 dni, uczestniczą w krzepnięciu krwi.

W przypadku oddanej krwi ta zasada nie obowiązuje, wręcz przeciwnie, należy ją dokładnie sprawdzić, w innym przypadku efekt może być dramatyczny. Pomysł przeprowadzenia transfuzji był poprzedzony próbami na zwierzętach. Pierwsza próba transfuzji na człowieku została przeprowadzona przez niemieckiego lekarza Matthäusa Purmanna w 1668 roku. Jego obiektami byli trzej żołnierze. Próba skończyła się jednak bardzo źle, podobnie jak w wielu innych przypadkach. Przełom przyniosło dopiero odkrycie grup krwi.

W 1900 roku austriacki lekarz Karl Landsteiner na podstawie aglutynacji – zlepiania krwinek, odkrył istnienie grup krwi. Zaobserwował jednak tylko trzy, czwartą, stosunkowo rzadką grupę AB odkrył dopiero czeski naukowiec Jan Janský. Był pierwszym, który poprawnie podzielił krew na cztery grupy (A, B, 0, AB) według właściwości aglutynacyjnych (zdolność łączenia czerwonych krwinek). Przy transfuzji krwi od dawcy do biorcy należy dbać o zgodę grup krwi oraz przeprowadzić próbę łączliwości. Jeśli pacjentowi nie zostanie podana prawidłowa grupa krwi, następuje hemoliza – rozpad czerwonych krwinek w krwi biorcy.

Kolejnym znaczącym krokiem było odkrycie czynnika Rh w 1939 roku. Niezgodność w antygenach Rh przy transfuzji krwi jest sytuacją zagrażającą życiu, a w specyficznej sytuacji niezgodność czynnika pomiędzy matką a jej płodem może być przyczyną hemolitycznej choroby noworodka.

Co jednak oznacza podział na grupy krwi? Grupę krwi określają markery czerwonych krwinek – antygeny (aglutynogeny). Rozróżniamy A, B lub AB, bądź żaden. Osocze zawiera różne przeciwciała przeciw specjalnym antygenom erytrocytów. Na przykład osocze człowieka z grupą A zawiera przeciwciała przeciw antygenom B. Po zmieszaniu z grupą B (z przeciwciałami do antygenów A) przeciwciała przeciw antygenom A utworzą skupiska z antygenami A – aglutynują.

• Grupa krwi A – czerwone krwinki mają antygeny A, w osoczu znajdują się przeciwciała przeciw antygenowi B.
• Grupa krwi B – czerwone krwinki mają antygeny B, w osoczu znajdują się przeciwciała przeciw antygenowi A.
• Grupa krwi AB – czerwone krwinki mają antygeny A i B, w osoczu nie znajdują się przeciwciała przeciw nim.
• Grupa krwi 0 – czerwone krwinki nie mają antygenów A ani B, w osoczu znajdują się przeciwciała przeciw antygenom A i B.

Najczęstsze choroby krwi

Według hematologa Beáty Beňovej z koszyckiej poradni hematologicznej i transfuzjologicznej należy do nich z pewnością anemia – niedokrwistość. Chorobę charakteryzuje niedobór czerwonych krwinek i/lub niedobór barwnika krwi hemoglobiny, który jest bezpośrednim nośnikiem tlenu w organizme. Dlatego pacjenci z anemią mogą mieć problemy z różnymi organami (duszność, zawroty głowy, kołatanie serca, osłabienie mięśni,wypadanie włosów…)

Przyczyn może być wiele – niedobór żelaza (zwiększenie ubytku u dziewcząt i kobiet w wieku produkcyjnym), niedostateczne wchłanianie żelaza przez układ pokramowy, straty żelaza w układzie pokarmowym, przez mocz, nadmierne krwawienie z dróg rodnych, niedobór witaminy B 12 (zaburzenia jej wchłaniania w przewodzie pokarmowym lub obniżone zaopatrzenie), do dalszych, bardziej skomplikowanych przyczyn można zaliczyć nadmierny rozpad czerwonych krwinek lub ich niewystarczające tworzenie w szpiku kostnym.

Przyczyną może być również niezdrowe jedzenie

Według lekarza do powstawania anemii może przyczyniać się również niewystarczająca konsumpcja mięsa typowa u wegetarian, niski poziom spożycia buraków, warzyw strączkowych, zielonych warzyw liściastych, pietruszki, czarnej porzeczki, brokułów.

Objawy anemii nie muszą być specyficzne, często należy do nich:

• bladość
• zmęczenie
• osłabienie
• duszność spowodowana wysiłkiem fizycznym,
• kołatanie serca,
• zawroty głowy i zapaść,
• żółty odcień skóry i spojówek.

„Również dlatego często nie bierze się jej pod uwagę i szuka się innych chorób narządów, zapominając o zwykłej morfologii krwi”, dodaje lekarz. W orientacyjnych testach niedokrwistość nie musi się objawiać w jakiś szczególny sposób. Może być obecna w formie utajonej.

Jeśli u pacjenta występują dolegliwości, lekarz powinien poszukać wielu objawów, które potwierdziłyby anemię. Według lekarza kliniczne objawy anemii pokrywają się z objawami innych chorób, dlatego w przypadku podejrzenia o anemię pacjent musi być zbadany metodami laboratoryjnymi.

Anemia może być nie tylko samodzielną chorobą, ale również sygnalizować inne poważne choroby, jak na przykład guz nowotworowy, choroba wrzodowa itp.

Zakrzepy krwi

Do kolejnych częstych chorób krwi należą dziś choroby tromboemboliczne. W ich przypadku zazwyczaj w żyłach lewej kończyny dolnej tworzą się zakrzepy krwi – skrzepliny. Jeśli dojdzie do ich uwolnienia, przez krew mogą dostać się do wielu organów i przyczynić się do zatorowości płucnej itp.

Lekarz wyjaśnia, że najczęściej pojawiają się u pacjentów po dużych zabiegach chirurgicznych, bądź u osób, które są unieruchomione przez dłuższy czas. „Problem stanowi fakt, że choroba tromboemboliczna często zaskakuje również młode, w pełni zdrowe osoby po minimalnym czynniku prowokującym – na przykład kobiety po rozpoczęciu antykoncepcji hormonalnej lub młode osoby po długiej podróży,“ wyjaśnia Beáta Beňová.

Odpowiednia profilaktyka:

• aktywny ruch,
• wystarczająca ilość płynów,
• jeśli pojawią się duszności, nietypowy ból w klatce piersiowej czy jednostronna opuchlizna kończyny, jako lek pierwszego rzutu można zastosować w domu anopyrin lub ibalgin. Jednak należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Wrodzone predyspozycje do trombozy można zdiagnozować przy pomocy badań hematologicznych, dzięki prawidłowej profilaktyce pacjent może chronić się przed wystąpieniem epizodów zakrzepowo-zatorowych.

Krew i rak

Niemałą grupę chorób stanowią nowotworowe choroby krwi. U dzieci najczęściej występuje ostra białaczka limfoblastyczna. W szpiku kostnym następuje hamowanie powstawania zdrowych komórek białych krwinek, a hematopoeza jest zastąpiona nadmierną produkcją niedojrzałych białych krwinek. Ich funkcje obronne nie są wystarczająco dobrze rozwinięte. Dzieci chorują w ten sposób na częste infekcje, ale stopniowo również pojawiają się objawy anemii i krwawienie w wyniku niewystarczającej produkcji płytek krwi.

Kiedy skorzystać z pomocy lekarza?

• jeśli dziecko miewa częste infekcje, które wymagają leczenia antybiotykami,
• jeśli obserwuje się u niego narastające ogólne osłabienie,
• jeśli traci na wadze lub nie tyje,
• jeśli ma blade śluzówki lub spontanicznie krwawi ze skóry i śluzówek bez obecności rany,
• jeśli ma powiększone węzły chłonne.

„Nie należy się jednak bać,“ uspokaja lekarz, „opisane objawy mogą towarzyszyć również chronicznym infekcjom lub chorobom autoimmunologicznym, nie należy jednak lekceważyć objawów.“

W starszym wieku najczęściej występuje przewlekła białaczka limfatyczna. Polega na nadmiernej produkcji i gromadzeniu niedorozwiniętych funkcyjnie białych krwinek w szpiku kostnym, węzłach limfatycznych lub tkance limfatycznej różnych organów.

Hematolog twierdzi, iż typowy dla tej choroby jest fakt, że pacjenci żyją długo, ale ze „złym” obrazem krwi. „Nie mają zaburzeń klinicznych ani nie wymagają silnego leczenia, ale choroba rozwija się, dzisiejsza medycyna umożliwia znaczne przedłużenie życie pacjenta oraz poprawę jakości jego życia.”

Zakażenie krwi

Z tym pojęciem naturalnie spotkał się każdy. Istnieje przekonanie, że do zakażenia dochodzi po zranieniu lub ugryzieniu przez węża, owada, itp. Sepsa zawsze jest stanem niebezpiecznym, zagrażającym życiu. U takiego pacjenta krew jest zaatakowana przez bakterie lub różne toksyny.

Zdaniem lekarza problem polega na tym, że infekcja nie zostanie ograniczona do organu, do którego pierwotnie się dostała, ale za pośrednictwem krwi przeniesie się na cały organizm. Najczęściej bramą wejściową jest układ pokarmowy, zwłaszcza jelito, do którego „ładunek” substancji szkodliwych dostaje się w pożywieniu lub przez uszkodzoną śluzówkę jelita. Tym samym przez jego naturalną barierę ochronną do krwi przedostaną się różne bakterie, grzyby i inne toksyny.

W niekorzystnej sytuacji znajdują się osoby z naruszoną naturalną opornością, w hematologii są to głównie pacjenci z niską ilością białych krwinek, ale zagrożone są również osoby z naturalnie słabszą odpornością – dzieci, seniorzy, często pacjenci z cukrzycą.

Niebezpieczną bramą mogą być również błony śluzowe pęcherza moczowego lub układu oddechowego, bardzo często uszkodzona skóra (oparzenia, uraz…)

Jakie są objawy zakażenia krwi? Beáta Beňová uważa, że sepsa u każdego może przejawiać się inaczej, najczęściej jednak są to:

• gorączka
• dreszcze
• ekstremalne osłabienie,
• bóle mięśni, wyczerpanie,
• suche wargi,
• szybkie tętno, które można wykryć przez wyczucie pulsu na ręce,
• często występują dolegliwości organu, przez który „substancja zanieczyszczająca” dostała się do ciała – biegunki, ból brzucha, kaszel ze śluzem, duszności, uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu, ból pleców w odcinku lędźwiowym.

Niebezpieczny jest również spadek ciśnienia tętniczego (poniżej 80/50), przyspieszony puls (ponad 90/ min), pojawiają się patologiczne duszności (powyżej 20/min), zaczyna występować spontaniczne krwawienie ze skóry i śluzówek, które nie jest prowokowane urazem czy zranieniem.

Infekcja i reakcja obronna organizmu zaczynają oddziaływać na ścianę naczyń krwionośnych, naczynia rozszerzają się, ciśnienie spada, puls przyspiesza, wewnątrz naczyń dochodzi do przesadnego, niepotrzebnego wewnątrznaczyniowego krzepnięcia, które prowadzi do „zużywania“ substancji krzepnięcia i spontanicznego krwawienia.

Według lekarza w organizmie powstanie następnie „wielki chaos“ i w ten sposób to, co miało pomóc w zwalczeniu choroby, obróci się przeciw człowiekowi. W takim przypadku konieczna jest jak najszybsza ingerencja medycyny.

„Z pewnością nie zalecam leczenia sepsy domowymi sposobami przy pomocy ziół, wysysania rany, homeopatii, domowego wypłukiwania itp. Pacjenta należy trzymać w cieple, podawać mu wiele płynów, zbijać temperaturę, ale zawsze należy konsultować się z lekarzem,“ podkreśla hematolog.

W ramach leczenia należy jak najszybciej usunąć szkodliwą substancję – na przykład przy zatruciu wypłukać żołądek, a w przypadku zapalenia zastosować odpowiedni antybiotyk, który zniszczy inicjatora zapalenia. Druga część leczenia jest ukierunkowana na wspieranie krwiobiegu, czynności serca i niedopuszczenie do rozwoju zaburzenia krzepnięcia krwi.

 

źródło primar.sme.sk