Rak szyjki macicy

Objawy

Początkowe stadia raka szyjki (cervix) i macicy zazwyczaj nie powodują szczególnych problemów zdrowotnych. Wraz ze stopniowym rozwojem choroby powstaje wiele problemów.

Rak szyjki macicy– krwawienie poza menstruacją, silne krwawienie menstruacyjne, bolesny stosunek płciowy, wodnista wydzielina o nieprzyjemnym zapachu. W zaawansowanym stadium dochodzą również bóle kości miedniczej i podbrzusza.

Rak macicy – nieregularne krwawienie, bóle miednicy, pleców i nóg. Zaburzenia wypróżniania i oddawania moczu. W późniejszym okresie spadek masy ciała, narastanie bólów i zmęczenie.

GRUPY RYZYKA

Rak szyjki macicy jest najczęstsza chorobą nowotworową, dotyka zwłaszcza kobiet pomiędzy 45 a 55 rokiem życia. W ostatnim czasie występowanie choroby jest związane z częstą chorobą weneryczną zwaną condylomata acuminata (kłykciny kończyste, brodawki weneryczne, brodawki płciowe wywołane przez wirus HPV). Do dalszych ryzykownych aspektów życia seksualnego, które podnoszą prawdopodobieństwo powstania choroby należą stosunki seksualne przed 18 rokiem życia, częsta zmiana partnerów i ponad 5 ciąż.

Niebezpieczeństwo stanowią również infekcje harpes genitalis, HIV, stosowanie leków, które hamują system immunologiczny, palenie papierosów, niedobór witaminy C, kwasu foliowego i beta-karotenu.

Rak macicy należy do najczęstszych nowotworów żeńskich organów płciowych. Występuje zazwyczaj po 50 roku życia. Ryziko powstania choroby spowodowane jest otyłością, późną menopauzą (po 52 roku życia), brakiem zajścia w ciążę, leczeniem estrogenami lub tamoksyfenem (modulator estrogenów stosowany w profilaktyce i terapii raka sutka).

PRZEBIEG

Rak szyjki macicy rozpoczyna się od przerostu anormalnych komórek do błony śluzowej (dysplazja). Stan, kiedy komórki przerosną część szyjki lub całą szyjkę nazywany jest carcinoma in situ. Następnie nowotwór zaczyna zajmować głębsze warstwy. Wczesne stadium nie wywołuje szczególnych bólów bądź dolegliwości. Krwawienie i bóle pojawią się, kiedy nowotwór zajmie pochwę, miednicę, kości, jelita, pęcherz moczowy i obieg limfatyczny.

Rak macicy zaczyna się od nadmiernego wzrostu normalnych komórek (hiperplazia) endometrium, czyli błony śluzowej, która wyścieła macicę. Rak powstanie w wyniku przemiany tych komórek w nowotworowe, najczęściej w gruczołach endometrialnych. Estrogeny wspierają wzrost nowotworu przez stymulację endometrium. Przed menopauzą wzrost śluzówki macicy jest normalną częścią cyklu menstruacyjnego – w estrogenowej fazie cyklu macica przygotowuje się na przyjęcie jajeczka. Jeśli jajeczko nie zostanie zapłodnione, wzrośnie poziom progesteronu, który przerwie wzrost, śluzówka macicy odpadnie i odpłynie podczas krwawienia menstruacyjnego.

Nieleczony rak macicy zazwyczaj rozrasta się w dół, w kierunku szyjki i pochwy. Później przez ścianę macicy rozrasta się na okoliczne organy, jajowody, jajniki, odbyt i pęcherz moczowy. Ogniska raka mogą zaatakować również wątrobę, płuca, kości i mózg. Pojawiają się bóle w okolicy miednicy, dolnej części pleców i nóg. Rzadką formę nowotworu, który rozwija się w mięśniach macicy, nazywamy mięśniakiem macicy. Endometrialny mięsak stromalny powstaje z komórek otaczających gruczoły macicy.

CO ROBIĆ?

Wczesne stadium raka szyjki i macicy są uleczalne, dlatego najważniejszym punktem profilaktyki raka są regularne badania i wczesne wykrycie choroby. W przypadku nieregularnych krwawień, bólów przy stosunku połciowym i po nim lub przy innych problemach należy udać się do lekarza.

Operacja i dalsze leczenie są często bolesne, dlatego należy prosić swojego lekarza o analgetyki lub należy zasięgnąć informacji o innych możliwościach walki z bólem. Naświetlanie wywołuje nudności, zmęczenie, biegunki i inne nieprzyjemne dolegliwości. Nudności i inne problemy załagodzą leki oraz regularny odpoczynek.

Rekonwalescencja po usunięciu macicy trwa około 6 tygodni.

Nie należy podnosić ciężkich przedmiotów, dopóki rana nie zagoi się całkowicie. Bóle blizny operacyjnej złagodzi zimny okład. Stosunek płciowy jest możliwy dopiero po konsultacji z lekarzem. Seks bywa często bolesny, zwłaszcza, jeśli podczas operacji skrócono pochwę; ponadto po usunięciu jajników – źródła estrogenów – śluzówka pochwy staje się sucha. Pomocne mogą okazać się lubrykanty dopochwowe na bazie wody i odpowiednia pozycja.

LECZENIE

Operacja

Wybór terapii zależy od zakresu i położenia nowotworu. Carcinoma in situ w obszarze szyjki zawsze leczona jest chirurgicznie. Po wykonaniu biopsji (pobór próbki) uszkodzona tkanka zostanie usunięta mechanicznie, elektrycznie lub metodą konizacji laserowej.

Początkowe stadia raka szyjki macicy zazwyczaj są leczone za pomocą konizacji – klinowatego wycięcia nowotworu i okolicznych tkanek w kształcie stożka. Po tym zabiegu kobiety mogą zajść w ciążę i mieć dzieci. Zaawansowane nowotwory w większości wymagają przeprowadzenia histerektomii – usunięcia całej macicy i części pochwy, jajowodów, jajników i węzłów chłonnych, które bada się pod kątem obecności komórek nowotworowych.

Hiperplazja endometrium u młodych kobiet, które chcą mieć dzieci, w większości przypadków leczona jest przy pomocy łyżeczkowania. Przy tym zabiegu szyjka rozszerza się, a następnie przy pomocy narzędzia w kształcie łyżki zeskrobuje się uszkodzoną śluzówkę macicy. W przypadku raka macicy przeprowadza się histerektomię i w zależności od rozległości nowotworu usuwa się także inne organy płciowe.

Naświetlanie

U większości kobiet naświetlanie następuje po operacji. Obszar miednicy jest naświetlany ze źródła zewnętrznego lub bezpośrednio do szyjki są wprowadzane małe radioaktywne igły czy sondy. Jeśli nowotwór jest bardzo rozległy, naświetlanie odbywa się przed zabiegiem operacyjnym, aby uległ zmniejszeniu. Zaawansowane stadia raka, przerastające ściany miednicy, zazwyczaj nie mogą być operowane. Radioterapia staje się wtedy podstawą leczenia.

Chemoterapia

Chemoterapia jest stosowana, jeśli nowotwór wyszedł poza organy płciowe. Wraz z nią stosuje się leki, które tłumią nieprzyjemne skutki uboczne (leki na wymioty) i niesterydowe analgetyki np. paracetamol czy aspirynę, bądź kodeinę, morfinę i inne preparaty opioidowe. Częścią leczenia mogą być hormony, zazwyczaj progesteron, który spowalnia wzrost guzów stymulowanych estrogenem i obniża ryzyko nawrotów.

PROFILAKTYKA

Przyczyna wywołująca chorobę nie jest znana, ale większość specjalistów ocenia, że bezpieczny seks wyraźnie obniża ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy. Do podstawowych środków profilaktycznych należy kontakt płciowy dopiero po 18 roku życia, ograniczenie ilości partnerów seksualnych i stosowanie prezerwatyw jako ochrona przed chorobami wenerycznymi (condylomata, herpes genitalis).

Do obniżenia ryzyka powstania raka macicy przyczynia się utrzymywanie optymalnej masy ciała i ograniczenie spożywania tłuszczy zwierzęcych w pożywieniu.

Do zastępczych terapii hormonalnych estrogenem w menopauzie dodaje się progesteron, który obniża ryzyko wystąpienia raka endometrium.